Atrakcje

Skanseny – powroty do przeszłości

napisany przez Agata

W samej końcówce 2021 roku ludzkość wypuściła w przestrzeń kosmiczną teleskop Webba – niesamowite urządzenie, które ma za zadanie obserwować i dać naukowcom dane aby ci mogli uzyskać odpowiedzi na pytania o… przeszłość. Jak to wszystko się zaczęło – jak zmieniała się organizacja kosmicznej materii, jak powstały gwiazdy i galaktyki.

Tu na Ziemi takimi opowiadaczami historii są ruiny, zamki, pałace, miejsca bitew, starówki miast. I właśnie skanseny.

Skanseny to takie soczewki przeszłości – miniświaty pokazujące nam życie bez komórek, samochodów, kombajnów i telewizorów. Wkraczając za ich bramy, szwendając się pomiędzy płotami i krytymi strzechą chałupami mamy wrażenie, że naprawdę cofnęliśmy się w czasie.

W wielu z nich możemy uczestniczyć w przeróżnych warsztatach i pokazach. To szalenie interesujące dla każdego, a dla urodzonych i żyjących w XXI wieku dzieci, dla których telefon stacjonarny i dyskietka są przedmiotami z innej epoki, zobaczenie na własne oczy tak dawnych sprzętów i spróbowanie samemu ubijania masła czy obsługi koła garncarskiego, jest przeżyciem porównywalnym z wyprawą na księżyc.

 

Oto lista najciekawszych skansenów na terenie Polski, które udało nam się dotychczas zobaczyć podczas naszych wycieczek po kraju.

 


Spis treści

WOJEWÓDZTWO MAZOWIECKIE

 Skansen w Sierpcu ; Skansen w Kuligowie; Skansen w BrańszczykuSkansen Budownictwa Puszczańskiego; Skansen Osadnictwa Nadwiślańskiego; Muzeum Wsi Radomskiej

WOJEWÓDZTWO ŁÓDZKIE

Skansen w Maurzycach; Skansen Łęczycka Zagroda Chłopska; Skansen Rzeki Pilicy

WOJEWÓDZTWO LUBELSKIE

Muzeum Wsi Lubelskiej; Zagroda Guciów na Roztoczu

WOJEWÓDZTWO MAŁOPOLSKIE

Zalipie – Malowana Wieś; Skansen Taboru Kolejowego w Chabówce

WOJEWÓDZTWO WARMIŃSKO – MAZURSKIE

Skansen w Olsztynku

WOJEWÓDZTWO PODLASKIE

Osada Jaćwiesko Pruska; Muzeum Etnograficzne w Puńsku; Skansen w Białowieży

WOJEWÓDZTWO KUJAWSKO-POMORSKIE

Biskupin

WOJEWÓDZTWO DOLNOŚLĄSKIE

Szlak Ginących Zawodów; Skansen w Pstrążnej


WOJEWÓDZTWO MAZOWIECKIE

Skansen w Sierpcu

(na północny zachód od Warszawy, 130km od centrum)

Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu 

Założone w 1971 roku Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu zajmuje powierzchnię ponad 60 ha. Teren jest naprawdę spory, warto więc założyć wygodne buty i wygospodarować trochę czasu.

Na terenie po byłym majątku szlacheckim powstała wieś rzędówka odwzorowująca wieś mazowiecką z drugiej połowy XIX wieku. Mamy tu 72 obiekty: drewniane chałupy, dworek szlachecki, kościół, wiatrak, karczmę, kuźnię… Do tego budynki gospodarcze, studnie, kapliczki…

Więcej na ten temat TUTAJ

.   

Skansen w Kuligowie

Kuligów to dziś letniskowa wieś położona w zakolu i nad starorzeczem Bugu. Leży na północ od Warszawy, zaledwie 45km od centrum stolicy. Kiedyś była to szlachecka wieś rodziny Kuligowskich, którzy pod koniec XV wieku przybyli tu z Kamieńca Mazowieckiego (obecnie Kamieńczyk nad Bugiem). 

Skansen Kultury Ludowej i Ziemiańskiej Doliny Narwi, Bugu i Liwca

Twórcą i właścicielem skansenu jest Pan Wojciech Urmanowski. Od ponad 20 lat zbiera i pokazuje sprzęty jakie można było spotkać w wioskach na Mazowszu i Podlasiu pod koniec XIX i w pierwszej połowie XX wieku. To zarówno malutkie przedmioty jak i wielkie maszyny oraz całe budynki.

Aż w głowie się kręci od ich ilości! 

Trochę szkoda, że brak opisów i tacy laicy jak my błądziliśmy trochę jak dzieci we mgle. Ale dla kogoś, kto się na temacie zna – miejsce zdecydowanie must see na mapie skansenów w Polsce.

Więcej na ten temat: TUTAJ

.

Skansen im. Marii Żwirskiej w Brańszczyku

Jest to malutki skansen opowiadający historię budownictwa z terenów Kurpi Białych. Jest to kraina etnograficzna, która wzięła swą nazwę od leżącej na północnym Mazowszu, w widłach Narwi i Bugu Puszczy Białej.

Skansen w Brańszczyku jest stosunkowo młody, bo powstał w 2014 roku. Składa się dosłownie z dwóch chałup, stodoły, kuźni i studni. To dopiero początek, gdyż w planach gminy jest powiększenie i rozbudowa obiektu.

Z początkiem lata pod chałupami pięły się róże, pachniały peonie, a na zagonach rosły owoce i warzywa. Z zagrody słychać było gdakanie i gęganie, a w ustawionych pod domem bartnika ulach uwijały się pracowite pszczółki.

Dziś jest tu cicho i kameralnie – i to jest wielki, wielki, wielki atut tego miejsca. Mam nadzieję, że przy rozbudowie nie zatraci swego charakteru.

Wstęp jest bezpłatny. Jeśli chcemy wejść do środka obiektów to musimy najpierw telefonicznie skontaktować się z opiekunem skansenu (515 168 775). My byliśmy tam w święto Bożego Ciała więc nie dzwoniliśmy i obejrzeliśmy tylko wszystko z zewnątrz (i trochę zaglądając do okien 😉).

O wycieczce rowerowej w tamte okolice przeczytasz tutaj: Dolina Bugu

Skansen Budownictwa Puszczańskiego

Znajduj się on na południowym skraju Puszczy Kampinoskiej, we wsi Granica. Skansen jest malutki, składają się na niego trzy zagrody nazwane od ostatnich właścicieli budynków – Widymajera, Wiejckiej i Połcia. Dwie pierwsze posadowione są w formie tzw. „ulicówki” czyli typowej dla Równiny Łowicko-Błońskiej wsi rozciągniętej po obu stronach drogi. Zagroda Poiłcia, tzw. Chata Kampinoska jest leży w niewielkim oddaleniu. Skansen leży na szlaku ścieżki dydaktycznej „Skrajem Puszczy”  –  pętli o długości 4km obejmującej wiekowe drzewosnany sosnowe i dębowe, cmentarz wojenny, rzeczony skansen, Aleję Trzeciego Tysiąclecia oraz kładkę na Olszowieckie Błoto.

O wycieczce rowerowej w tamte okolice przeczytasz tutaj: Kacapska Droga i zagubione wsie Puszczy Kampinoskiej

.

Skansen Osadnictwa Nadwiślańskiego w Wiączeminie Polskim

Położony na uboczu, wśród pól – przenosi nas w odległe czasy współistnienia człowieka z płynącą niecały kilometr dalej Wisłą. Jest cicho i spokojnie. Dojeżdża się tu wąską dróżką.

Jest to jedyny na Mazowszu i jeden z dwóch skansenów w Polsce poświęconych osadnictwu olenderskiemu. Kim byli Olendrzy? Skąd przybyli? Tego wszystkiego dowiedzieć się można w tym malutkim, młodziutkim skansenie. 

W listopadowe przedpołudnie byliśmy tam sami. Na niebie słychać było tylko gęganie przelatujących kluczem dzikich gęsi.

Więcej na ten temat TUTAJ

.

Muzeum Wsi Radomskiej

Z dala od miasta, wśród pól, znajdziemy miejsce, które zaprowadzi nas w przeszłość. Muzeum Wsi Radomskiej w Radomiu powstało w 1976 roku aby „uchronić od zapomnienia” dziedzictwo kulturowe krainy leżącej na pograniczu Mazowsza i Małopolski. Jest naprawdę spore. Nam spokojne obejście całości zajęło ponad 2h. Warto tu zajrzeć poza sezonem i z rana. Cisza, spokój – tylko my i historia.

Więcej na temat skansenu TUTAJ

 

WOJEWÓDZTWO ŁÓDZKIE

Skansen w Maurzycach

Skansen Ziemi Łowickiej w Maurzycach

W Maurzycach zgromadzono ponad 40 obiektów architektury ludowej. Obiekty w większości datowane są na drugą połowę XIX i pierwszą połowę XX wieku. Są to zabytki z terenu dawnego Księstwa Łowickiego. Ich rozmieszczenie ukazuje dwa historyczne układy przestrzenne łowickiej wsi. Pierwszy to tzw. stara wieś – owalnica z centralnym placem wioskowym (XIX w.). Drugi to tzw. nowa wieś – czyli pouwłaszczeniowa ulicówka.

Spacer po tym dość sporym, otoczonym polami i lasem terenie to czysta przyjemność 😊.

Osobiście brakowało mi trochę ciekawszych opisów, które ograniczały się do informacji z kiedy jest dany obiekt i z jakiej wsi został przetransportowany. Ale nie można mieć wszystkiego 😉.

.

Skansen Łęczycka Zagroda Chłopska 

Kilka kilometrów za Łęczycą, wśród pól i podmokłych łąk w dolinie Bzury leżą trzy niesamowite obiekty. To kolegiata, grodzisko i skansen. Skansen znajduje się dokładnie we wsi Kwiatkówek. Widać go z szosy łęczyckiej i z tumskiej kolegiaty. Może nie jest duży, to dosłownie kilka drewnianych i glinianych chałup, stodoła, wiatrak kozłowy, studnia z żurawiem i wiejska kapliczka. Do tego olejarnia, piec chlebowy czy kuźnia. Ale właśnie te niewielkie rozmiary, a przy tym położenie wśród sielskich krajobrazów łąk i pól dodają temu miejscu uroku. Otwarty w 2013 roku skansen opowiada o Ziemi Łęczyckiej XIX i początków XX wieku.

Więcej o tym co zobaczyć w okolicy Tumu TUTAJ

.

Skansen Rzeki Pilicy

W Tomaszowie Mazowieckim w 2000 roku powstał Skansen Rzeki Pilicy. Jest on pierwszym w Polsce muzeum na wolnym powietrzu poświęconym rzece. 

Więcej o tym miejscu TUTAJ

 

WOJEWÓDZTWO LUBELSKIE

Muzeum Wsi Lubelskiej

Muzeum Wsi Lubelskiej to jeden z największych skansenów w Polsce!

I jeden z najbardziej niesamowitych w jakich byłam 🥰 .

Tu można rzeczywiście przenieść się w czasie. Na roztoczańską wieś, na wieś Wyżyny Lubelskiej, na Powiśle, na Podlasie i Nadbuże… Do tego jest zrekonstruowane miasteczko z regionu… Jest dworek szlachecki… Są stajnie, pola, zagony i ogródki… Są łąki, zagajniki i sady… I mnóstwo zwierząt 🥰 .

Cała ta menażeria chadza sobie swobodnie po terenie. Spacerując więc od chałupy do chałupy spotykamy co i raz kury, gęsi, kaczki – wiosną dumnie prowadzące za sobą stada młodych ❤. Są też kozy, kozły, konie i krowy.

Więcej na ten temat przeczytasz TUTAJ

.

Zagroda Guciów na Roztoczu

Na Roztoczu, zaledwie 10km za Zwierzyńcem leży Guciów, a w nim maleńki skansen. Nie sposób tam nie trafić bo wszystko jest zlokalizowane przy szosie. Skansen jest maleńki, ale wart zobaczenia. Muzeum jest czynne od 09:00 do 17:00 oprócz poniedziałków. Gospoda: niedziela – czwartek 09:00 – 20:00, piątek – sobota 09:00-21:00. Wnętrza wyposażone są w kolorowe rękodzieło i stare sprzęty. Jest też kolekcja meteorytów z Polski i świata. Podobno Gospodarze prowadzą też ciekawą i szeroką działalność towarzyszącą taką jak np. pokazy dawnych technik kulinarnych, knajpka z kuchnią tradycyjną (tego jednak sami nie doświadczyliśmy).

O innych atrakcjach Roztocza przeczytasz we wpisie: Magiczne Roztocze

 

WOJEWÓDZTWO MAŁOPOLSKIE

Zalipie – Malowana Wieś

Zalipie to niewielka wieś położona nieopodal Tarnowa, w województwie małopolskim. Jest tu cicho i spokojnie. I są malowane chaty.

Malowane są domy, płoty, studnie i budy dla psów. Niektórzy zarzucają, że nie wszystkie obejścia są zdobione – to prawda. Niemniej jednak znalezienie tych kolorowych nie jest trudne. Ponadto nie ma tu kramów z pamiątkami i jarmarcznej atmosfery. W niedzielne sierpniowe przedpołudnie wieś żyła swoim spokojnym, sielskim rytmem. Widać, że mieszkańcy kultywują tę tradycję dla siebie, nie dla turystów.

Więcej na ten temat: TUTAJ

.

Skansen Taboru Kolejowego w Chabówce

To niesamowity skansen parowozów i historii kolejnictwa. Parowozownia została założona pod koniec XIX wieku. W okresie największego jej rozkwitu stacjonowało tu 80 parowozów obsługujących pociągi pasażerskie i towarowe do Krakowa, Nowego Sącza i Zakopanego.

Dziś obejrzeć tu można lokomotywy parowe, spalinowe, elektryczne, wagony, pługi śnieżne, żurawie kolejowe…

Co roku w sierpniu odbywa się Parowozjada, czyli parada czynnych zabytkowych lokomotyw parowych. Wspaniała impreza godna polecenia!

Na trasie Chabówka – Nowy Sącz można przejechać się pociągiem retro. www.parowozy.pl i www.skansenchabowka.pl

 

 WOJEWÓDZTWO WARMIŃSKO – MAZURSKIE

Skansen w Olsztynku

Muzeum Budownictwa Ludowego – Park Etnograficzny w Olsztynku

Na 100 ha, czyli naprawdę dużym terenie, zgromadzono około 70 obiektów. Jest to jeden z większych skansenów w których byłam.

Znajdują się tu zabudowania wiejskie z Warmii, Mazur, Powiśla i terenów Litwy czyli z czterech historycznych regionów dawnych Prus Wschodnich. Pochodzą one z różnych czasów – od XVIII stulecia do pierwszej połowy XX wieku.

Pierwszy skansen powstał jako „Muzeum Wsi w Królewcu” w roku 1909 i zlokalizowany był właśnie na obrzeżach Królewca. W 1937 podjęto decyzję o przeniesieniu ekspozycji do Olsztynka.

 

WOJEWÓDZTWO PODLASKIE

Osada Jaćwiesko Pruska

Jaćwingowie to jeden z ludów bałtyjskich (Bałtowie) zamieszkujący w czasach średniowiecza obecną Suwalszczyznę. 

Osada Jaćwiesko – Pruska położona jest w pobliżu Puńska i powstała za sprawą Petrasa Lukoseviciusa. Na dość dużym terenie możemy oglądać grodzisko i chaty wiejskie. Zapoznajemy się także z jaćwieską i pruską symboliką, ich wierzeniami i zwyczajami. 

Więcej na ten temat: TUTAJ

.

Muzeum Etnograficzne w Puńsku

Może to nie do końca skansen sensu stricte, ale na pewno punkt na mapie Suwalszczyzny, który koniecznie trzeba odwiedzić.

Puńsk, czyli Punskas inaczej Mała Litwa. Z racji swego położenia oraz historii w Puńsku żyje dziś więcej Litwinów niż Polaków (ok. 80 % do 20%). Splatają się tu więc tradycje, kuchnia, święta, języki i obyczaje.

Prekursorem i wieloletnim kustoszem muzeum był emerytowany nauczyciel – Józef Vaina. Prowadził tam lekcje, uczył tkania krajek litewskich. Od 1968 roku zbierał „starocie”, fotografował  przeznaczone do rozbiórki domy i zagrody chłopskie, nagrywał zanikające pieśni ludowe, opowiadania, legendy.

Dziś kolekcję tę można oglądać w Domu Kultury Litewskiej w Puńsku. Opiekuje się nią Maria Misiukanis – córka Józefa Vainy. Kolekcja zaś liczy ponad 2 tysiące eksponatów związanych z gospodarstwem domowym, uprawą roli i rzemiosłem.

O dziele swego ojca opowiada w szczegółach i z sentymentem. Historia, legendy, tradycje, ornamenty i ich znaczenie – wszystko to układa się w niesamowitą całość podczas niezwykle wartościowej i niesamowitej wizyty w tym muzeum.

Więcej o atrakcjach Suwalszczyzny znajdziesz we wpisie: Suwalszczyzna – “kraina jak baśń”

 .

Skansen w Białowieży

Zespół budownictwa drewnianego ludności ruskiej Podlasia

Zdecydowanie warto odwiedzić to malownicze miejsce, leżące na skraju Białowieży, na terenie przysiółka Kropiwnik, będącego częścią dawnej wsi Zastawa – osady zniszczonej przez Niemców w czasie II wojny światowej.

Skansen należy w całości do prywatnych właścicieli – oni byli pomysłodawcami jego utworzenia (1978), oni sprowadzają do niego obiekty, restaurują, udostępnianą zwiedzającym.

Można tu zobaczyć drewniane budownictwo z przedpola puszczy. Najstarsza, kryta strzechą chałupa, datowana jest na rok 1885 i pochodzi ze wsi Czyżyki. Kapliczka nad stawem to replika położonej we wsi Nowe Berezowo, a stojący obok krzyż upamiętnia tysiąclecie chrztu Rusi.

O innych atrakcjach Białowieży przeczytasz TUTAJ

 

WOJEWÓDZTWO KUJAWSKO-POMORSKIE

Biskupin

Biskupin – najstarsza osada odkryta na terenie Polski. Usytuowana jest na wyspie na Jeziorze Biskupińskim. Założono ją w VIII wieku i zamieszkiwano przez około 150 lat. Szacuje się, że w okresie największego rozkwitu liczba ludności wynosiła około 1000 osób. Na terenie Biskupina znajdowało się około 100 domostw. Dokładnie nie wiadomo dlaczego gród opuszczono. Jedna z teorii mówi o podniesieniu się wód jeziora.

Dziś Biskupin to rezerwat archeologiczny. Bardzo dokładnie zrekonstruowano dawne wały obronne, falochrony, bramy, ulice i zabudowania. www.biskupin.pl

WOJEWÓDZTWO DOLNOŚLĄSKIE

Szlak Ginących Zawodów

(Kudowa Zdrój)

To położone w Kudowie Czermnej (niedaleko Kaplicy Czaszek) gospodarstwo  Urszuli  i Bogusława Gorczyńskich.  Zobaczyć tutaj można pokaz garncarstwa, kowalstwa, ręczny wyrób masła, zwierzyniec, wiatrak i chatkę robótek ręcznych. W domu chleba znajduje się piec opalany drewnem, w którym wypiekany jest chleb. Chętni w mogą własnoręcznie ulepić sobie miseczkę na kole garncarskim, a świeżemu chlebowi ze smalcem oprzeć się po prostu nie można! 😊 W jednej z izb oglądamy stroje ludowe z różnych regionów Polski, na podwórku stoją liczne sprzęty używane w dawnych latach w gospodarstwach.

www.szlakginacychzawodow.com.pl

.

 Muzeum Kultrury Ludowej Pogórza Sudeckiego

Skansen w Pstrążnej

(Kudowa Zdrój)

Muzeum położone jest w wiejskiej dzielnicy Kudowy Zdrój – w Pstrążnej – i działa jako skansen od 1984 roku. Można tu oglądać stare domy, z których każdy jest bogato wyposażony w stare sprzęty i przedmioty używane od XVIII wieku, można dowiedzieć się z czego ludzie tutaj dawniej żyli, zajrzeć do izby zwanej „Galerią Ziół”. Jest też „Chatka Czarownicy” oraz przywołujące szczęście, płodność i zdrowie „Drzewo Magiczne”, z giętkich gałązek którego czarownice wykonywały swe latające miotły. 

O innych atrakcjach w Kudowie Zdrój, Górach Stołowych i okolicy przeczytasz we wpisie: Góry Stołowe – szlaki i inne atrakcje

 

Więcej o ciekawych miejscach w Polsce: 

Północ Polski 

Polska Centralna ; 

Południe Polski

 

Podobał Ci się wpis? Będzie mi bardzo miło, jeżeli podzielisz się nim ze znajomymi i zostaniesz moim stałym czytelnikiem na blogu, Facebooku i Instagramie 

 

Subscribe
Powiadom o
guest
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments
0
Would love your thoughts, please comment.x